Eerste bezoek aan een comunidad!

Vanmorgen zat ik braaf om 8 uur op kantoor.. Blijkt het een nationale feestdag te zijn! 'Fiesta de Caacupe'. Moet nog even uitzoeken wat het precies inhoudt. Het is in ieder geval iets religieus.
Maar laat ik maar meteen van de rust op kantoor gebruik maken, door een stukje te plaatsen..

Afgelopen vrijdag ben ik voor de eerste keer mee geweest naar een van de comunidades: Tajamar Kavaju!
Halsoverkop moest ik op zoek naar geschikte kleding; iets met lange mouwen, een pet, dichte oude schoenen. Allemaal zaken die ik zelf niet had, hoe stom ook. Ook Santina had niets duns met lange mouwen, en uiteindelijk kwam ze op de proppen met een blouse van een vriendin geleend. Maar deze was echt zóóó lelijk! Een uit de jaren ’80 felgekleurd ding, inclusief enorme schoudervullingen.. Jullie kennen mij.. Daar ben ik te ijdel voor. Dus een aardig verbrande toet opgelopen, ondanks de pet, en het te warme sportvestje wat ik uiteindelijk halverwege toch maar omgeslagen heb.

Goed, terug naar de vroege ochtend. Om 6 uur ’s morgens werd ik opgehaald door Soledad en Lourdes. Daarna reden we door om nog iemand op te halen, en gingen we op weg naar Tajamar Kavaju, een reis van zo’n 3 uur. Maar we moesten een omweg maken om nog iemand op te halen, wat betekende dat we de geasfalteerde weg al gauw verlieten, en ons begaven op hobbelige stoffige zandwegen. Deze man die we op gingen halen, is een expert op het gebied van waterbronnen aanleggen. Na een uur hobbelen (en niet zo’n beetje!) kwamen we bij zijn huis aan; een klein stenen huis, tussen de akkers, met wat dieren als koeien, kippen, en paarden die los rondliepen op het erf. Een klein paradijsje. Inmiddels was de temperatuur al aardig opgelopen, en moest deze man naast Lourdes en mij op de achterbank. Dit bleek geen pretje de komende 2 uren die de reis nog duurde. De auto had geen airco, en de ramen konden niet open vanwege stof en zand.. Ik kreeg kramp in mijn been, en heb een blauw achterwerk overgehouden aan deze hobbelende rit, heen en terug. Maar daarbij moet ik zeggen: ik geniet echt van de omgeving. Vind de Chaco prachtig. Zie de meest mooie vogels! Onmogelijk om te fotograferen vanuit een hobbelende auto helaas.

Tegen een uur of 10 stopte Soledad ineens abrupt, reed een stukje terug, en draaide een nauwelijks zichtbaar pad in. Toen begon het avontuur pas echt. We volgden het dichtbegroeide pad, dwars door het bos van doornstruiken, cactussen, palmen, en overal wegschietende felgekleurde hagedissen. Gelukkig was het pad droog, want het had al een paar dagen niet geregend, zodat we niet vast kwamen te zitten. En serieus, Sole is pas 25 jaar oud, en doet dit soort expedities bijna wekelijks. Een kleine pittige tante, duidelijk opgegroeid op het platteland.

Uiteindelijk kwamen we bij de comunidad aan: een open vlakte met een aantal houten huisjes. Soledad stapte uit, en wij wachtten in de auto totdat zij met de leider gesproken had. Sole kwam terug, met de leider, en in zijn gevolg een heleboel kinderen, en vrouwen. We gingen in de schaduw van een boom staan, en praatten wat (ik niet, want de gesproken taal is Guaraní). Sole stelde ons voor, en vertelde dat de man mee was gekomen om te kijken voor de waterbron. Wij vroegen of we foto’s mochten nemen, en terwijl ik dat deed, en een stap naar achter zette, stond ik boven op de tenen van allemaal giechelende kinderen die meekeken, en iedere keer de foto’s wilden zien. Ook onze auto was een bezienswaardigheid, en binnen de kortste keren zat de achterbak helemaal vol met klimmende en klauterende kinderen. De waterbron die de indianen gevonden hadden (ze hebben bepaalde technieken om water te vinden, en te weten op welke diepte het zich bevindt) bevond zich onder diezelfde boom, op een diepte van zo’n 5 meter. Maar of het een zoet of zoutwater zak is, kom je pas achter wanneer je gegraven hebt.. Met een enorme stang van 6 meter lang, met aan het uiteinde een draaisysteem, waarmee je handmatig de grond uitdraait, ging de man aan de slag, samen met de leider en nog twee andere dorpsbewoners.

Ondertussen mochten wij een rondje lopen in de comunidad. Eerst liepen we naar het schoolgebouwtje. Hier krijgen de kinderen les van een leraar uit de stad. Dit is echter nogal onregelmatig, want die leraar reist op en neer tussen verschillende comunidades. Het gemiddelde aantal jaren dat een kind uit een van deze comunidades naar school gaat is dan ook 1 jaar.. Ik vond dit ooit schokkend toen ik dat voor het eerst hoorde. Maar Carlos legde me uit dat er ergere dingen zijn dan niet het westerse schoolsysteem kunnen volgen (is voor hem ook een ‘strijd’ geweest, want oorspronkelijk was hij zelf leraar). Het is geen prioriteit om hier aandacht aan te schenken (eigen grond, en het watertekort zijn belangrijkere kwesties). Want is het echt wel zo nodig dat ieder mens op deze aardbol het westerse schoolsysteem meekrijgt? Stel je hypothetisch voor dat de indiaanse gemeenschappen eigen zeggenschap krijgen, en ervoor kiezen om hun leven te leven zoals zij gewend zijn met voldoende bos tot hun beschikking, dan hebben zij helemaal geen school nodig. Wij arrogante westerlingen, die altijd maar denken dat iedereen moet worden als wij!

Ik dwaal weer af.. Bij het schoolgebouwtje is een aantal weken geleden een aljibe (waterput) gebouwd, met steun van PCI. Een waterput bouwen is het paradepaardje van iedere ong, maar helaas ook in het geval van deze comunidades is het een kwestie van leven of dood. Uitdroging onder kinderen komt veel voor. Voordat de buitenstaanders kwamen, leefden de indiaanse volken nomadisch. Water was daarbij een leidende factor in de droge Chaco. Wanneer er geen water meer te vinden was, trok men verder. Maar nu zijn de comunidades vastgesteld, en kunnen de indianen niet meer rondtrekken. Wanneer er nu geen water te vinden is, hebben zij een serieus probleem. Gedurende de 6 maanden regentijd moeten zij dus al het water zien op te vangen, om de grote droogte van de andere 6 maanden te kunnen doorstaan, en dit is eigenlijk onmogelijk..

We liepen verder. Bij een van de huizen gingen we even zitten, zodat Sole kon praten met een anciana (een oude wijze vrouw). Daar, terwijl ik op een stukje boomstronk zat, de geuren van de kookpot op het houtvuur zich verspreidden, de krabbelende honden vol met vlooien om me heen, het zand, de gehaakte hangmat waarin een kind mij met grote ogen aan zat te staren, overviel me een gevoel van weemoed. Het deed me weer zo aan Kwamala (Suriname) denken. Die geuren, die omgeving, en vooral het rustige leven, de vredigheid die zo’n dorp uitstraalt, met het omringende bos, waar zij alles uit halen wat zij nodig hebben..
Nou is dit natuurlijk een vertekend beeld, geromantiseerd door een buitenstaander als ik. En hiermee wek ook ik een beeld van een simpel volk, die alleen maar wat bos nodig heeft, en verder een eenvoudig leven leidt. Maar weet dat dit totaal niet klopt met de werkelijkheid. Alleen al aan de uitgebreide taal kun je afleiden dat deze culturen zeker zoveel diepgang hebben als de onze. Maar dat gaat voorbij aan ons perspectief, begrensd door onze westerse achtergrond.
Geromantiseerd beeld of niet, hoe dan ook maakte het indruk op me, en kan ik gewoonweg niet begrijpen dat mensen hier geen respect voor kunnen opbrengen. Dat buitenstaanders deze dorpen, deze mensen, deze culturen kapot maken, er gewoon overheen walsen.

We keerden terug, en de mannen die met de waterbron bezig waren, hadden inmiddels een gat uitgedraaid van drie meter. Nog twee te gaan. De kinderen haalden stoeltjes voor ons, en we gingen zitten onder de schaduw van de boom. Na een uur bereikten de mannen het waterniveau… Helaas! Het water was hartstikke zout en dus onbruikbaar! Er werd wat over en weer gepraat, en de mannen besloten een andere plek te proberen, een stukje buiten de comunidad. Wij liepen achter hen aan, bekleed met jassen en petten tegen de brandende zon. Ik zag een doorgehakte levensgevaarlijke slang op het pad liggen (vind ik natuurlijk spectaculair!). Verder vlogen er enorme soort sprinkhanen rond, ter grootte van een vogeltje. De nieuwe plaats bleek pal in de zon te zijn. In de hitte zwoegden de mannen een klein uurtje, maar het draaisysteem had geen scherpe punt, en de grond was te hard. Uiteindelijk gaven zij het op, voor die dag tenminste. Ik was daar heel blij mee eerlijk gezegd, want ik hield het niet meer uit in die hitte.

Helaas dus geen zoet water voor het dorp! Ook de waterput bezat geen druppel. En het ziet ernaar uit dat de regen nog even uitblijft de komende dagen..

We vingen de terugreis aan, weer heerlijk volgepropt in een snikhete auto, inmiddels met een rammelende maag. Maar ik had zoveel overdenkingen, dat ik me er dit keer niet eens aan stoorde..