Ontbossing in de Chaco

Wat een heerlijk landje is Paraguay toch.. Bomvol informatie over duidelijk zichtbare schending van mensenrechten, en in dit geval ook nog gepaard met desastreuze gevolgen voor het milieu. Hier weer een verhaal:

Een van de grootste problemen voor het voortbestaan van de indiaanse culturen in Paraguay is ontbossing. In oostelijk Paraguay is het eigenlijk al te laat. Op een aantal natuurgebieden na, is deze helft van Paraguay voorgoed onderworpen aan agricultuur. De westelijke helft van Paraguay bestaat grotendeels uit de Chaco en is nog in het bezit van oerbossen. (Paraguay is opgedeeld in twee delen: Oost en West-Paraguay, gescheiden door de Paraguay rivier.) De Gran Chaco, wat zich uitstrekt tot in Bolivia en Argentinië, is de tweede grootste biomassa van het continent, na het Amazonegebied, en vormt zo’n 6% van Zuid-Amerika: 50% daarvan behoort tot Argentinië, 15% tot Bolivia, 30 % tot Paraguay, en 5% tot Brazilië (hoewel men meestal alleen refereert aan de eerste 3 landen).

Het grondgebied van de Paraguayaanse Chaco is grofweg 100 jaar geleden pas echt interessant geworden voor bedrijven. In eerste instantie vooral gebieden bij de Paraguay rivier, aan de grens met Brazilië. Later vestigden de mennonietenkolonies zich in het centrum van de Chaco, die zich toelegden op grootschalige veehouderij. Voor deze activiteiten werd steeds meer bos gekapt.
Pas in de jaren ’70 kwam er aandacht voor de houtkap en daarmee gepaard gaande ontbossing in Paraguay. In 1973 werd er naar aanleiding van de nieuwe Bos Wet de SFN (Servicio Forestal Nacional) geïmplementeerd, een landelijk overheidsorgaan met als doel om de nationale bossen te beschermen, te behouden, te vermeerderen, en de bosproducten op een duurzame en rationele manier te gebruiken.
Pas de laatste jaren is gebleken (= naar buiten kenbaar gemaakt..) dat SFN meer kwaad dan goed deed, en nogal corrupt was. SFN was meer bezig met het handelen in eigendomsrechten voor grondgebieden (waarbij ontbossing grotendeels werd toegestaan), dan met het duurzame gebruik van bosproducten. Daarbij kwam dat SFN zelf geld opstreek door de goedkeuring van plannen en heffingen van permissies voor export van hout.
Afgelopen jaar (2008) is een nieuw orgaan geïmplementeerd, ter vervanging van SFN, genaamd INFONA (Instituto Forestal Nacional). In tegenstelling tot SFN is INFONA een onafhankelijk instituut.
Als regeringsorgaan op het vlak van Milieu is in 2001 SEAM ingesteld, en dit orgaan heeft in samenwerking met verschillende NGO’s zorggedragen voor een stop van ontbossing van 90% in oostelijk Paraguay. Dit mag dan ook wel, want er is nog maar 2% oorspronkelijk bos over, voornamelijk vanwege de sojaproductie. In westelijk Paraguay, en dus de Chaco, is SEAM bezig met verschillende ondernemingen om ontbossing buiten de wettelijke toestemming een halt toe te roepen. De Chaco bezit nog oorspronkelijk bos, maar er zijn nu harde maatregelen nodig om deze laatste bossen te beschermen, zodat niet heel Paraguay ontbost raakt.

Zo, dat was even een schets van de politieke achtergrond. Nu weer terug naar de indianen.

Eerder noemde ik al de Ayoreo indianen, waarvan sommigen nog ongecontacteerd in de bossen wonen. Op deze weblog heb ik een link geplaatst naar een recent artikel over deze Ayoreo die op de vlucht slaan voor de grootschalige houtkap, en dus verdwijning van hun leefomgeving. De familieleden van deze groepen Ayoreo, die wel gecontacteerd zijn, strijden hard voor bescherming van hun familie in het bos, en roepen de regering op om daadwerkelijk te handelen naar de officiële benoeming van Indiaans grondgebied, wat in 2001 opgesteld is (550.000 hectare is toen benoemd tot ‘Natuurlijk en Cultureel Erfgoed van deze Ayoreo Totobiegosode’). Dit grondgebied zou daarmee beschermd worden als het laatst overgebleven stuk gebied van de Ayoreo’s traditionele leefgebied, en daarmee behoud van het oorspronkelijke bos.

Helaas gaat de ontbossing tot op heden nog heel hard door in de Chaco en ook in het officieel benoemde grondgebied van de Ayoreo. Van de benoemde 500.000 hectare hebben de Ayoreo slechts voor een vijfde deel daadwerkelijk legale eigendomsrechten verkregen.
De meerderheid van de bedrijven die houtkap plegen op het grondgebied van de Ayoreo zijn van Braziliaanse afkomst. Deze bedrijven zitten in het zuidelijk gedeelte. Wanneer de Ayoreo juist ook op dit gedeelte hun beloofde eigendomsrechten zouden krijgen, sluit dit aan op het andere gebied waar ze dit al voor hebben, en beschikken ze daarmee over een aaneengesloten gebied waar de aantal overgebleven groepen nog enigszins ongestoord kunnen leven. En dit is dan al een gebied waar naartoe zij gedwongen zijn..

Omdat in oostelijk Paraguay ontbossing nagenoeg een halt is toegeroepen, trekken veehouders naar de Chaco, waar verhoudingsgewijs de grond goedkoop is. Maar het ecosysteem van de Chaco is fragiel, vanwege het tekort aan water en grote biodiversiteit. De grootschalige ontbossing voor veebedrijven zorgt voor verzilting van grond en grondwater. Het weinige zoete water dat er is, wordt dus onbruikbaar, waar voornamelijk de indianen (die nog wel eigen grondgebied hebben) de dupe van zijn.

In augustus vorig jaar is de nieuwe president van Paraguay, voormalig bisschop Fernando Lugo, aangetreden. Hij is daarmee de eerste linkse president na vele dictatuurschappen, en de grotendeels arme bevolking (Paraguay is na Bolivia het armste land van Zuid-Amerika) heeft haar hoop gevestigd op een nieuw en socialer Paraguay. De inheemse organisatie CAPI (waar PCI nauw mee samenwerkt) heeft hem onlangs gesproken om hem op de alarmerende ontbossing attent te maken. Lugo heeft bij zijn aantreden beloofd de kleine minderheid indianen in zijn land te helpen. Indiaanse organisaties proberen al jaren om gehoord te worden in hun strijd rondom ontbossing van hun leefgebied. Tot nu toe heeft het weinig opgeleverd, maar zij hopen met het huidige presidentsschap op nieuwe kansen. Hoewel de indianen ook sceptisch blijven. De bedrijven die voor de ontbossing zorgen hebben nu eenmaal grote economische macht.

Over de grens in Argentinië zijn dezelfde geluiden te horen. De Wichi, een indiaanse groep die de Argentijnse Chaco bewonen, hebben het heft in eigen handen genomen, na vele protesten waar geen gehoor aan werd gegeven. Op papier hebben de indianen de grondrechten, maar in realiteit houdt niemand hier rekening mee. De bulldozers blijven deze gebieden ontbossen, en de regering doet niks. Onlangs hebben de Wichi eigenhandig meerdere bulldozers tegengehouden op hun grondgebied, waarmee zij demonstreren dat zij andere maatregelen gaan nemen om hun grond te beschermen.

Het komt veelvuldig voor dat de indianen officieel grond toegewezen krijgen na rechtzaken, maar vervolgens nooit de eigendomsrechten in handen krijgen. De grondbezitters willen de grond niet afstaan, ondanks dat zij officieel niet meer de eigenaren zijn. Iedere instantie waar de indianen aankloppen om hun recht te behalen, wast zijn handen in onschuld, knijpt een oogje dicht. Totdat het te laat is, en ontbossing tóch heeft plaatsgevonden.
Een duidelijk voorbeeld hiervan is de situatie van de Enxet indianen van comunidad Yakye Axa, zie artikel 'Paraguayaanse indianen teren op loze beloften'. Door de Inter-Amerikaanse Rechtbank voor Mensenrechten hebben zij 3 jaar geleden al hun grond toegewezen gekregen. Tot op heden leven zij nog steeds langs de Trans-Chaco weg in erbarmelijke omstandigheden, omdat het veebedrijf gevestigd op hun grond weigert te vertrekken. En niemand doet wat. Iedere instantie schuift de verantwoordelijkheid af op anderen.

Corruptie, dubbele agenda’s, loze woorden en beloftes..